Kropka - kiedy ją stosować, a kiedy nie?
W języku polskim
występuje 10 znaków interpunkcyjnych: kropka,
średnik, przecinek, dwukropek, myślnik (pauza), wielokropek, znak zapytania
(pytajnik), znak wykrzyknienia (wykrzyknik), nawias i cudzysłów. Ich
główną funkcją jest uczynienie tekstu przejrzystym
i zrozumiałym. Znaki interpunkcyjne ułatwiają także oddawanie w tekście pisanym
cech typowych dla mowy, a więc np. sugerują, w którym miejscu należy zawiesić
głos, a w którym wzmocnić. Trzecią funkcją znaków interpunkcyjnych jest
ułatwianie właściwego interpretowania tekstu.
Większość reguł
rządzących polską interpunkcją ma charakter obowiązkowy. Oznacza to, że użycie lub nieużycie znaku interpunkcyjnego w
konkretnej sytuacji jest nakazane lub zakazane.
Jeśli mowa o ich poprawnym używaniu, jedne z nich sprawiają większe, inne mniejsze
kłopoty. Dziś rozpoczniemy krótki
cykl artykułów, który powinien rozwiać większość Waszych ewentualnych wątpliwości.
Zacznijmy od kropki.
Kiedy powinniśmy ją
stosować, a kiedy nie?
Najważniejszą funkcją kropki jest
zamykanie wypowiedzeń. Po prostu, widzisz kropkę i wiesz, że to koniec zdania lub jego
równoważnika (zdanie bez orzeczenia), np.
Lubię jeść gofry.
Kasia pięknie maluje.
Wspaniała pogoda.
To jednak nie wszystko. Kropki używamy także w poszczególnych sytuacjach:
• po skrócie wyrazu, który powstał przez
odcięcie końcowej części, np. ul. –
ulica, prof. – profesor.
Uwaga! Jeżeli w mianowniku skrót zawiera ostatnią
literę wyrazu, wówczas nie stawiamy po nim kropki: dr – doktor, mgr – magister, mjr –
major. Kropkę stawiamy jednak w pozostałych przypadkach (np. dr. – doktora, mjr. – majora).
• po inicjałach imienia i nazwiska, np. A.A. – Adam Asnyk.
W przypadku nazwisk wieloczłonowych zaleca się pomijanie łącznika, np. K.P.T. – Kazimierz
Przerwa-Tetmajer.
• po cyfrach arabskich, które oznaczają
liczebniki porządkowe, np. Idę na 8. piętro. Jeśli z kontekstu wypowiedzi jednoznacznie wynika,
że użyliśmy liczebnika porządkowego, kropkę można pominąć, np. Kasia obchodzi swoje 10 urodziny.
• po liczbach arabskich i rzymskich oraz
literach, które wprowadzają podpunkty w wyliczeniu, np.
I. Gramatyka języka polskiego
1. Rzeczownik
A. Rodzaj męski.
• w zapisie dat, np. 15.11.2019 r. Jeśli miesiąc zapisujemy cyfrą rzymską lub słownie, kropkę pomijamy, np. 13 III 1986 r., 24 maja 2020
roku.
W sytuacji, gdy na końcu zdania dochodzi do zbiegu znaków interpunkcyjnych,
kropkę stawiamy po nawiasach i cudzysłowach zamykających,
ale pomijamy ją po wykrzykniku, pytajniku
i wielokropku, np.
We wtorek zabrali ją do szpitala (a może to był
poniedziałek?).
Nie przedstawił się, dlatego nazywałam go w myślach „Panem
Czepialskim”.
Jak długo muszę na ciebie czekać?
Mam tego serdecznie dość!
Kropki nie stawiamy w następujących okolicznościach:
• po tytułach dzieł, tytułach rozdziałów i
podrozdziałów.
• po liczebnikach porządkowych pisanych cyframi
rzymskimi, np. Wszystko zaczęło się w XV wieku.
• między składnikami
daty, jeśli miesiąc zapisany jest słownie
lub liczbą rzymską, np. 8 grudnia
1956 r., 8 XII 1956 r.
• liczebnikach porządkowych oznaczających
godzinę, np. Autobus przyjeżdża o 7 rano.
• liczebnikach głównych, np. Na spektakl przyszło 100 osób.
• po skrótowcach, np. KUL, UMCS, PWN; chyba że
kończą one zdanie, np. Pracowałem w PKO.
• po skrótach
jednostek miar i wag, np. g – gram, ha –
hektar, m – metr oraz rodzimych jednostkach pieniężnych, np. gr – grosz, zł – złoty.
• po napisach umieszczonych na plakatach promocyjnych, szyldach, afiszach, transparentach.
Mam nadzieję, że teraz kropka nie będzie Wam już sprawiała najmniejszych
problemów. W następnym artykule zajmiemy
się przecinkiem.